Bản quyền âm nhạc sáng tác bởi AI: Ai là tác giả?

Vấn đề bản quyền âm nhạc sáng tác bởi AI là một chủ đề phức tạp và đang được tranh luận sôi nổi trong cộng đồng pháp lý, nghệ thuật, và công nghệ. Câu hỏi "Ai là tác giả?" khi nói đến âm nhạc sáng tác bởi AI phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm quyền sở hữu trí tuệ, các quy định pháp lý hiện hành, và cách thức AI được sử dụng trong quá trình sáng tác.

1. Hiện trạng pháp lý đối với bản quyền AI

Tính đến hiện nay, luật bản quyền ở nhiều quốc gia, đặc biệt là các quốc gia phương Tây, vẫn yêu cầu tác giả là một cá nhân con người. Điều này có nghĩa là AI chưa được công nhận là "tác giả hợp pháp" trong các hệ thống pháp lý hiện tại.

• Mỹ: Theo Đạo luật Bản quyền của Mỹ, chỉ có con người mới có thể nắm giữ quyền sở hữu bản quyền. Cơ quan bản quyền Mỹ (U.S. Copyright Office) đã xác nhận rằng nếu tác phẩm được tạo ra hoàn toàn bởi AI mà không có sự can thiệp sáng tạo của con người, thì tác phẩm đó không thể được cấp bản quyền.

• Châu Âu: Luật bản quyền của EU cũng yêu cầu tác giả phải là con người. Mặc dù có thể có sự can thiệp hoặc sử dụng AI để hỗ trợ sáng tác, nhưng tác phẩm cuối cùng cần phải là sản phẩm sáng tạo của con người để đủ điều kiện cấp bản quyền.

2. Tác giả là ai?

Khi AI tham gia vào quá trình sáng tác, các câu hỏi liên quan đến quyền sở hữu bản quyền trở nên khó khăn. Các bên liên quan có thể bao gồm:

• Nhà phát triển AI: Nếu AI được lập trình và huấn luyện bởi một nhóm hoặc cá nhân, có thể họ sẽ được coi là người sở hữu quyền đối với tác phẩm sáng tác của AI, vì họ đã tạo ra công cụ có khả năng sáng tác.

• Người sử dụng AI: Nếu một nghệ sĩ, nhà sản xuất âm nhạc, hoặc một người sáng tạo sử dụng AI như một công cụ để hỗ trợ trong việc tạo ra âm nhạc, họ có thể được coi là người sở hữu bản quyền tác phẩm nếu họ có sự tham gia sáng tạo trong quá trình này (ví dụ: lựa chọn giai điệu, hòa âm, thể loại, v.v.).

• AI chính nó: Hiện tại, không có pháp luật nào công nhận AI là "tác giả" hợp pháp của một tác phẩm. AI chỉ là một công cụ được lập trình và hoạt động theo hướng dẫn từ con người.

3. Chia sẻ quyền sở hữu

Trong trường hợp AI đóng một vai trò quan trọng trong việc sáng tác, nhưng con người vẫn có sự tham gia sáng tạo, có thể có sự chia sẻ quyền sở hữu giữa các bên. Ví dụ, nếu AI tạo ra một giai điệu nhưng người sáng tạo can thiệp để chỉnh sửa và hoàn thiện tác phẩm, thì người sáng tạo có thể giữ quyền sở hữu một phần của tác phẩm, trong khi công ty phát triển AI có thể sở hữu phần quyền đối với công cụ tạo ra tác phẩm đó.

4. Các trường hợp nổi bật

• Album của Taryn Southern: Năm 2017, ca sĩ và nhạc sĩ Taryn Southern đã phát hành một album sử dụng AI để hỗ trợ sáng tác. Mặc dù AI tạo ra các giai điệu và phối nhạc, Taryn Southern và đội ngũ của cô ấy đã điều chỉnh và phát triển âm nhạc, giữ quyền sở hữu tác phẩm. Đây là một ví dụ về sự hợp tác giữa con người và AI trong sáng tác âm nhạc.

• Mô hình AI Jukedeck (bây giờ là part of TikTok): Jukedeck là một AI tạo ra âm nhạc tự động và được sử dụng bởi nhiều người sáng tạo để tạo ra các bản nhạc. Tuy nhiên, quyền sở hữu bản quyền của các bản nhạc được tạo ra qua Jukedeck thường thuộc về người sử dụng dịch vụ, vì họ đã chọn các tùy chỉnh sáng tạo và quyết định sử dụng các tác phẩm âm nhạc này.

5. Những thách thức và hướng phát triển trong tương lai

• Quy định pháp lý mới: Với sự phát triển nhanh chóng của AI trong lĩnh vực sáng tạo, nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng sẽ cần phải có những sửa đổi trong luật bản quyền để giải quyết vấn đề này. Một số quốc gia có thể bắt đầu xem xét việc cấp bản quyền cho các tác phẩm được sáng tạo bởi AI, đặc biệt khi AI đóng vai trò không chỉ là công cụ mà còn là một phần trong quá trình sáng tạo.

• Quyền lợi của người sáng tạo và nhà phát triển AI: Các tranh luận về việc chia sẻ quyền sở hữu sẽ tiếp tục gia tăng, đặc biệt khi AI càng trở nên phổ biến trong ngành công nghiệp sáng tạo. Các nghệ sĩ, nhà phát triển và công ty có thể cần phải làm việc cùng nhau để thiết lập các quy tắc công bằng về quyền sở hữu và phân chia lợi nhuận.

Kết luận:

Hiện tại, AI không thể là tác giả hợp pháp của một tác phẩm theo quy định của pháp luật bản quyền. Quyền sở hữu tác phẩm sáng tác bởi AI sẽ thuộc về con người hoặc tổ chức đã phát triển và điều khiển công cụ AI, hoặc là người sử dụng AI để sáng tạo ra tác phẩm. Tuy nhiên, trong tương lai, chúng ta có thể thấy sự phát triển của các quy định pháp lý mới để giải quyết những vấn đề này và đảm bảo quyền lợi cho tất cả các bên liên quan.