Đặc điểm sinh học, sinh lý và nhu cầu sinh trưởng của cây sầu riêng

ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, SINH LÝ VÀ NHU CẦU SINH TRƯỞNG CỦA CÂY SẦU RIÊNG

---

I. Đặc điểm sinh học

1. Hệ rễ

• Rễ cọc sâu, hệ rễ phụ phát triển lan rộng 1,5 – 2 lần tán cây.

• Rễ dễ bị tổn thương cơ giới và thối nếu úng nước.

• Hấp thu kém phân bón hóa học, nhạy cảm với thay đổi môi trường.

2. Thân và cành

• Thân gỗ cứng, cao 10 – 40m tùy giống và tuổi cây.

• Cành phát triển theo tầng, hình dáng vòm hoặc hình nón.

• Vỏ cây thô, nhiều nhựa – dễ bị nấm xâm nhập nếu tổn thương.

3. Lá

• Lá đơn, hình bầu dục thuôn dài, mặt dưới ánh vàng đồng, mặt trên xanh đậm.

• Phiến lá dày, giúp giữ nước – thích nghi với mùa khô.

• Lá già dễ rụng trong mùa nắng hoặc sau khi thu hoạch.

4. Hoa

• Hoa lưỡng tính, mọc từng chùm ở thân và cành già (ra hoa theo kiểu cauliflory).

• Nở về đêm, phụ thuộc côn trùng (dơi, ong đêm, ruồi...) để thụ phấn.

• Mỗi chùm 2–8 hoa, nhưng tỉ lệ đậu quả tự nhiên thấp (~1–2%).

5. Quả

• Quả lớn (1,5 – 4kg), hình trứng hoặc bầu dục, có gai nhọn.

• Chia múi (3–7), mỗi múi chứa 1–3 hạt; cơm quả màu vàng, trắng, kem tùy giống.

• Hạt có thể ăn được (nấu chín) hoặc ươm trồng.

---

II. Đặc điểm sinh lý

1. Nhu cầu ánh sáng

• Cây ưa ánh sáng mạnh, quang hợp hiệu quả khi ánh sáng trực tiếp >70%.

• Cây con cần che nắng nhẹ trong 6–12 tháng đầu, sau đó cần nắng tối đa.

2. Nhiệt độ

• Nhiệt độ sinh trưởng tối ưu: 24–32°C

• Dưới 18°C cây phát triển chậm, trên 38°C kéo dài làm rụng hoa, cháy lá.

3. Nước

• Cần nhiều nước, đặc biệt trong giai đoạn đậu trái và nuôi quả.

• Không chịu ngập úng – cần thoát nước tốt trong mùa mưa.

• Tổng lượng mưa trung bình năm phù hợp: 1.500 – 2.500mm/năm

4. Độ ẩm không khí

• Ưa độ ẩm không khí cao 70–85%.

• Độ ẩm thấp (<60%) dễ làm rụng bông, trái non và khô mép lá.

5. pH đất

• pH đất từ 5,5 – 6,5 là phù hợp. Đất quá chua hoặc kiềm làm giảm hấp thu dinh dưỡng.

6. Sinh lý ra hoa kết trái

• Giai đoạn ra hoa cần khô hạn nhẹ, nhiệt độ ổn định, lá bánh tẻ (lá già vừa đủ).

• Sau khi hoa nở, cần độ ẩm ổn định, bón Kali và Canxi để nuôi trái.

---

III. Các giai đoạn sinh trưởng

Giai đoạn	Đặc điểm sinh lý chính	Nhu cầu dinh dưỡng & chăm sóc
Gieo ươm – cây con	Rễ non yếu, cần che nắng nhẹ, tránh úng	Đất thoát nước tốt, hữu cơ hoai mục nhẹ
1–2 năm tuổi	Phát triển thân – tán, chưa cho trái	Tỉa cành, bón NPK cân đối, phòng sâu bệnh
3–5 năm tuổi	Bắt đầu ra hoa – đậu trái lác đác	Tạo tán, nuôi bộ rễ khỏe, bổ sung vi sinh
>5 năm tuổi	Thời kỳ kinh doanh – năng suất ổn định	Cân đối nước – phân – phòng bệnh định kỳ
>20 năm tuổi	Lão hóa nếu không cải tạo	Tái canh hoặc ghép cải tạo giống mới

---

IV. Yếu tố ảnh hưởng sinh trưởng trong thực tiễn

• Khí hậu biến đổi: Nắng nóng – mưa thất thường làm rụng trái.

• Tuyến trùng – nấm hại rễ: Gây chết cây nhanh nếu không phát hiện sớm.

• Chất lượng giống – gốc ghép: Ảnh hưởng 50% năng suất và tuổi thọ cây.

• Chế độ chăm sóc: Cây sầu riêng yêu cầu chăm sóc kỹ – không phù hợp với người thiếu kiên nhẫn.